Αγ. Πολίτη*:

Η Ελληνική εκστρατεία στη Μικρά Ασία

Προσωπικές σελίδες ημερολογίου

Το κείμενο που ακολουθεί είναι τμήμα από την  εισαγωγή στο βιβλίο του Αγ. Πολίτη γραμμένη από την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κωνσταντίνα Μπάδα

 

Όταν τέθηκαν υπόψη μου, από τον συγγραφέα Θ. Μ. Πολίτη, οι ημερολογιακές σημειώσεις του πατέρα του, Αγαμέμνονα (Μέμου) Πολίτη του Ευαγγέλου, που από τον ίδιο τιτλοφορήθηκαν «Προσωπικές σελίδες ημερολογίου (1921-1922), της ελληνικής εκστρατείας στη Μικρά Ασία», ενθάρρυνα την απόφαση του ίδιου και των αδερφών του να εκδοθούν αυτές οι Ημερολογιακές Σημειώσεις και ανέλαβα, χωρίς δισταγμό, την υποχρέωση να γράψω μια σύντομη Εισαγωγή, η οποία παροτρύνει στην ουσία τον αναγνώστη να αποδεχθεί κατ' αρχάς ότι οι συντελεστές της ιστορίας και της κοινωνικής αλλαγής είναι και οι απλοί-καθημερινοί άνθρωποι και να ανακαλύψει μόνος του μέσα σ' αυτές τις σελίδες τα ιστορικά υποκείμενα, τον ιστορικό τους ρόλο και την ερμηνεία που αυτά δίνουν στην ιστορία. Οι προσωπικές σελίδες ημερολογίου του Αγαμέμνονα (Μέμου) Πολίτη αποτυπώνουν πτυχές της ιστορίας της ελληνικής εκστρατείας στη Μικρά Ασία, όπως αυτή βιώθηκε, προσλήφθηκε και ερμηνεύθηκε από τον στρατευμένο Αγαμέμνονα Πολίτη, ο οποίος υπηρετούσε στο μικρασιατικό μέτωπο στην V Μεραρχία στρατού ως λοχίας τραυματιοφορέας.

Κατά τη δική μου εκτίμηση, σε αυτές τις ημερολογιακές σελίδες εξακτινώνονται τα νήματα από την ατομική περίπτωση, που διαμορφώνεται μέσα από αλλεπάλληλες πτυχές της βιωμένης εμπειρίας, στη συλλογική ιστορία των στρατευμένων ενός μακρινού μετώπου..

Σημειώνεται ότι η αξία των ημερολογιακών σημειώσεων ενός στρατιώτη δεν είναι μονοσήμαντη. Συνιστούν μία ξεχωριστή πηγή της ιστορίας, που παρέχει τη μαρτυρία εκείνων που βίωσαν την εμπειρία του πολέμου και των συνεπειών του και έδωσαν τη δική τους ερμηνεία για την ιστορία. Αποτυπώνουν όψεις της μικροϊστορίας και δείχνουν πόσο σημαντική είναι η συμβολή της στην ανίχνευση και την ανάλυση βιωματικών όψεων της καθημερινότητας του πολέμου, αλλά και αυτή, θα πρέπει να δεχτούμε., συνιστά σημαντικό επίσης μέρος της ιστορίας. Φυσικά και υπάρχουν τα κυβερνητικά ανακοινωθέντα, τα διπλωματικά και στρατιωτικά έγγραφα και οι επίσημες εκθέσεις, οι διαταγές των στρατιωτικών υπηρεσιών, οι λόγοι οι πανηγυρικοί, τα επίσημα ακόμα φωτογραφικά ντοκουμέντα, και οι ιστορικοί συνηθίζουν να αποδίδουν αξία σε αυτές τις πηγές, για να συνθέσουν όμως την παραδοσιακή ιστοριογραφία των συμβάντων του βραχέως χρόνου: των πολεμικών συρράξεων, των συνθηκών, του ρόλου των μεγάλων προσωπικοτήτων.

Τις τελευταίες ωστόσο δεκαετίες έγινε μια στροφή του ιστορικού βλέμματος προς την παραγκωνισμένη βιωματική εμπειρία και τη μνήμη και τέθηκε σε αμφισβήτηση η έννοια και η πραγματικότητα της αντικειμενικότητας, η οποία και αποτέλεσε ένα βασικό επιστημολογικό ζήτημα στον 20ό αιώνα τόσο για την ιστορία όσο και για τις άλλες κοινωνικές επιστήμες. Με αυτή τη στροφή πραγματώθηκε μια τεράστια διαδικασία αποδοχής και διεύρυνσης προς νέα ιστορικά υποκείμενα που συνιστούσαν ως τότε τις σιωπηλές και αθέατες πλειοψηφίες, αλλά ωστόσο τις πλειοψηφίες που έγραφαν την πλατιά ιστορική πραγματικότητα και ήταν επίσης συντελεστές της κοινωνικής αλλαγής: οι απλοί, στην προκειμένη περίπτωση, στρατιώτες, οι αιχμάλωτοι, οι χωρικοί που υφίσταντο τη βία του πολέμου, οι γυναίκες κ.λπ. Σε αυτά τα πλαίσια τα απομνημονεύματα, οι επιστολές, οι καταγραμμένες μαρτυρίες, τα ημερολόγια, οι φωτογραφίες κ.λπ. που προβάλλουν διάφορες όψεις της υποκειμενικότητας και της βιωμένης εμπειρίας αποκτούν μείζονα σημασία για τη νέα ιστοριογραφία τόσο γιατί συνιστούν νέες πηγές, όσο και γιατί εμπεριέχουν μιαν ερμηνεία της ιστορίας. Αυτή ωστόσο η ιστορική ερμηνεία που ακουμπά πάνω στο βίωμα, στον εσωτερικευμένο κόσμο των συναισθημάτων μπορεί να διαφέρει από αυτήν που έχει διαμορφώσει η επίσημη ιστορία των γραπτών πηγών.

Οι ημερολογιακές σημειώσεις του Αγαμέμνονα Πολίτη έρχονται λοιπόν να προστεθούν στις αντίστοιχες και σημαντικές πηγές της ιστορίας της μικρασιατικής εκστρατείας. Μέσα από τις σελίδες τους παρέχονται στον ερευνητή και τον αναγνώστη βιωματικές όψεις της καθημερινής ζωής τ(ον στρατιωτών και έρχονται στην επιφάνεια ένα πλήθος διαφορετικών πολιτισμικών υποστρωμάτων, συμπεριφορών, κοινωνικών αντιδράσεων και πρακτικών που φωτίζουν θεατές και αθέατες-εσώτερες όψεις της δράσης του κοινωνικού υποκειμένου.