Εκτύπωση

  Ο γλύπτης Θόδωρος Παπαδημητρίου γεννήθηκε στο Αγρίνιο το 1931. Σπούδασε Γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με καθηγητή το Μιχάλη Τόμπρο. Συνέχισε τις σπουδές του με υποτροφία του Ι.Κ.Υ.) στο Εcole des Beaux – Arts στο Παρίσι, με καθηγητή στή Γλυπτική τον Μercel Gimond. Εκεί ξεκινά πρώτη φορά μια συστηματική έρευνα για τα προβλήματα της Γλυπτικής στο δημόσιο χώρο και κάνει τις πρώτες ανεικονικές του συνθέσεις σε μέταλλο, σαν προ­τάσεις σύγχρονης γλυπτικής στο δημόσιο χώρο. Το 1961 γίνεται η πρώτη έκθεση του έργου του στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού. Η περίοδος που ακολουθεί (1962-65) είναι ιδιαίτερα σημαντική για το γλύπτη, γιατί γίνονται οι πρώτες του έρευνες για ισορροπία, τίθενται τα πρώτα ζητήματα για την πλαστική μορφή, τις κλίμακες και την Επικοινωνιακή λειτουργία του γλύπτου στο δημόσιο χώρο και διαμορφώνεται η βασική πλαστική γλώσσα σε μια κωδικοποίηση των εκφραστικών μέσων της Γλυπτικής, ως δημόσιας επικοινωνίας, Το 1965 με έργο του που εκτίθεται στη Μπιενάλε Νέων στο Παρίσι παίρνει το βραβείο Ροντέν. Ακολουθεί η περίοδος της Δικτατορίας στην Ελλάδα και τότε όλο τα ζητήματα επικοινωνίας δια μέσου της Τέχνης ή για την Τέχνη στο δημόσιο χώρο παίρνουν για τον καλλιτέχνη πιο κρίσιμη και άμεση σημασία. Η γλυπτική του έκφραση παίρνει μορφές παρεμβατικής επικοινωνίας (Μεγάλη έκθεση - εκδήλωση στο Εργαστήριο σύγχρονης Τέχνης του Ινστιτούτου Γκαίτε). Στην περίοδο που ακολουθεί (1971-76) κεντρικό σημείο αναφοράς είναι οι "Χειρισμοί". Εδώ η γλυπτική ως μέσο επικοινωνίας διαλέγεται, δομείται και αποδομείται στη σχέση της με τα άλλα μέσα επικοινωνίας. Το 1972 διδάσκει Γλυπτική στο California State University. Από το 1977-1983 μετέχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ιταλία, Η.Π.Α., Βρυξέλλες, Κίνα, Βουδαπέστη κ.α. Το 1980 γίνεται καθηγητής Πλαστικής στο Ε.Μ.Π. της Αθήνας. Το 1983 η Εθνική Πινακοθήκη οργανώνει μεγάλη αναδρομική έκθεση, άπου εκτίθενται έργα της περιόδου 1953-1983-Ακολουθούν εκθέσεις, εκδηλώσεις, εγκαταστάσεις στην Κωνσταντινούπολη, Ιταλία, Πορτογαλία, Ελλάδα και ολοκληρώνονται ενότητες που είχαν μείνει ανολοκλήρωτες, όπως Ισορροπίες "90", "Καρυάτιδες'94"-  Γλυπτά του έχουν τοποθετηθεί στις προσόψεις πολλών κτιρίων της Αθήνας, Θεσ/νίκης, Παρισιού, Βρυξελλών κ.α. Πρόσφατα στον κομβικό Σταθμό του Μετρό της Πλατείας Συντάγματος τοποθετήθηκε γλυπτική σύνθεσή του με τίτλο. "Το Ωρολόγιον του Μετρό".   Παράλληλα με τα γλυπτά του έργα παρου­σίασε κατά καιρούς διάφορα "Περιβάλλοντα" (Εύθραυστα - Άθραυστο - Χειρισμοί κ.α.).

Οι απόψεις του

«Είναι ένα ρίσκο», είπε στα «NEA» ο  γλύπτης Θόδωρος (Παπαδημητρίου) - γνωστός στους περισσότερους από το ρολόι-ποδήλατό του που δεσπόζει στον σταθμό του Μετρό στο Σύνταγμα - για την έκθεση-επιστροφή του στο κέντρο σύγχρονης τέχνης «Ιλεάνα Τούντα», έξι χρόνια μετά την τελευταία του ατομική. Μια έκθεση που «παντρεύει» έργα που δημιούργησε το 1974 και άλλα που ολοκλήρωσε μόλις το 2005. «Διακινδυνεύω να δω αν μπορεί να ζήσει στην αναλώσιμη εποχή τού σήμερα χωρίς να είναι μουσειακό τεκμήριο, όπως λειτουργεί συνήθως η τέχνη. Αγγίζει τη σημερινή προβληματική; Αντέχει; Με καίνε όλα αυτά, διότι στο αίτημα της διαχρονικότητας στηρίζεται η δημιουργία μου».

Και την απάντηση ποιος θα τη δώσει; «Δεν είναι απλή και μονοσήμαντη, και περιμένω να τη δώσει ο κόσμος. Προσωπικά δεν μπορώ να διαπιστώσω τη διαφορά ανάμεσα στα παλιά μου έργα και στα καινούργια. Με ενδιαφέρει περισσότερο να δω όμως αν τα παλαιότερα αντέχουν πέρα από τη στιγμιαία αντανάκλαση, τη φόρτιση της δικτατορίας», λέει ο Θόδωρος, που καλεί τον θεατή όχι απλώς να δει τις λευκές «Οθόνες» του - που άλλοτε «κρύβουν» μηνύματα και άλλοτε μοιάζουν με μνήματα - και να τις αντιμετωπίσει ως μέσο επικοινωνίας (θέμα που είναι από τους βασικούς άξονες της δουλειάς του), αλλά και να τις ενεργοποιήσει. Ενδιαμέσως μάλιστα δεν λείπουν και οι αναφορές στη ματράκ-φαλλός (κλομπ) που κάποτε μπορεί να «μιλούσε» για τη βία της χούντας, αλλά σήμερα επιστρέφει ως συνέπεια του πολέμου στο Ιράκ, διότι «μας θίγει ως ανθρώπους του πλανήτη, οπότε οφείλουμε να πάρουμε θέση», εξηγεί ο Θόδωρος που διευκρινίζει πως είναι γλύπτης και όχι καλλιτέχνης.

Ο λόγος; «Δεν συμβιβάστηκα με την εικόνα του καλλιτέχνη. Έβαλα την ανθρωπιά πριν από την τέχνη, γι' αυτό και δεν δήλωσα ποτέ καλλιτέχνης, αλλά γλύπτης. Τεχνίτης δηλαδή που σέβεται την τέχνη με το ήθος των παλιών μαστόρων, έξω από το σύστημα του γκλάμουρ. Το αρνήθηκα βιωματικά, διότι δεν με ενδιέφερε να κάνω τον σπουδαίο, αλλά να κάνω σπουδαία πράγματα. Ζω με το δέλεαρ της τέχνης και όσο γερνάω τόσο το αισθάνομαι πιο βαρύ. Εκθέτω στο σύστημα της τέχνης, αλλά δεν με αγοράζει το μουσείο ή ο συλλέκτης. Αγοράζουν το έργο μου. Δεν είναι εκτός πραγματικότητας. Είμαι συμβιβασμένος, αλλά όχι ξεπουλημένος. Ο συμβιβασμός είναι ιερή λέξη, δεν είναι ίδια με το ενδίδω».

Τι είναι όμως για έναν καταξιωμένο και αναγνωρισμένο διεθνώς δημιουργό έργο τέχνης; «Για μένα έργο τέχνης σημαίνει να πυκνώσω τον χρόνο, όχι να δημιουργήσω κάτι στιγμιαίο και αναλώσιμο, όπως ένα επίκαιρο σλόγκαν. Τέχνη χωρίς ερωτήματα είναι δημαγωγία. Ο δέκτης πρέπει να είναι ενεργός, έτοιμος να αμφισβητήσει, γι' αυτό και πιστεύω ότι η μεγάλη τέχνη έγινε την εποχή που οι πολίτες αποτελούσαν υψηλούς δέκτες. Οι παθητικοί δεν με ενδιαφέρουν».

Και τι τον ενοχλεί; «Το ότι έχει αλλάξει η σχέση μας με την τέχνη. Κάποτε αποτελούσε πρωταρχικό ζήτημα, τώρα μπήκε στο επιφαινόμενο της ζωής, έγινε αντίστοιχη του πολιτισμού μας. Αντί να στηρίζει τις σχέσεις επιβίωσης, συμβίωσης και διαβίωσης, υπερεξειδικεύτηκε και μετατράπηκε σε ένα γκλάμουρους σύστημα». Και ποιος φταίει για όλα αυτά; «Δεν είναι το θέμα να βρούμε τις εξωτερικές αιτίες, αλλά το δικό μας βάρος ευθύνης στον τρόπο που εξελίσσεται ο πολιτισμός», απαντά. «Είναι άλλοθι για να μη συνειδητοποιήσουμε τη θέση μας στον κόσμο και την ανάγκη ανασυγκρότησης του πολιτισμού μας. Πιστεύω πάντως ότι υπάρχει ακόμη ευκαιρία. Όσο αντιμετωπίζω σκληρές καταστάσεις τόσο ελπίζω ότι υπάρχει ελπίδα. Και όσο ελπίζω τόσο μάχομαι».

Τι θα ζητούσατε λοιπόν από τον Πρωθυπουργό και υπουργό Πολιτισμού για να αλλάξει το σύστημα;

«Δεν θα ζητούσα τίποτα από τους φορείς εξουσίας, αλλά από όσους τον δημιουργούν, διότι όταν οι δημιουργοί παίζουν παιχνίδια εξουσίας προκύπτει και ο εκφυλισμός της τέχνης».

«Δεν παράγω έργα σαν κουλουράκια»

Παρά τα 74 του χρόνια ο Θόδωρος εξακολουθεί όχι μόνο να δημιουργεί, αλλά να παρακολουθεί την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, αν και όπως δηλώνει «τη χρησιμοποιώ, αλλά δεν τη λατρεύω. Πιστεύω στις δυνατότητές της, αλλά θέλω να είμαι συνδεδεμένος με τη ρίζα του πολιτισμού, που είναι η χειρωνακτική εργασία». Όσο για τα μελλοντικά του σχέδια; «Είναι πλέον φθίνουσα η ζωή μου. Δεν παράγω έργα σαν κουλουράκια. Δεν σκοπεύω όμως να αποχαιρετίσω την τέχνη, διότι είναι για μένα επικοινωνιακή διαδικασία. Μέχρι λοιπόν να με ακυρώσει η φύση, δεν θα την αφήσω». Στο μεταξύ δεν κάνει τελειωτικό απολογισμό. «Ώρες ώρες με πιάνει ίλιγγος για το πώς μπόρεσα να κάνω πράγματα σε μη ευνοϊκές συνθήκες πολιτικά και οικονομικά. Προσπάθησα να είμαι όρθιος και να παίρνω τέτοια θέση στη δουλειά μου ώστε να μην προδίδω τον εαυτό μου. Υπάρχουν βεβαίως επιμέρους επιλογές για τις οποίες έχω μετανιώσει, αλλά γενικά στην πυξίδα της ζωής νομίζω ότι ακολούθησα τη σωστή κατεύθυνση».